BM Güvenlik Konseyi'nde tarihi oturum: İran krizi uluslararası krize dönüşüyor

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Konsey'e hitabında "İntikam sarmalına düşme riskiyle karşı karşıyayız" uyarısında bulunarak, sivillerin korunmasını, deniz güvenliğinin sağlanmasını ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (IAEA) tesislere tam erişiminin önünü açacak diplomatik sürecin yeniden başlatılmasını istedi. Guterres, taraflara "mantıklı, itidalli ve acil" hareket etme çağrısında bulundu.

ABD: "İran rejimi nükleer silaha sahip olamaz"
ABD Daimi Temsilcisi Dorothy Shea, İran’ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerinin "uluslararası barışa doğrudan tehdit" oluşturduğunu savunarak, saldırıların meşru müdafaa ve İsrail ile dayanışma kapsamında yapıldığını belirtti. Shea, "İran’ın vatandaşlarımıza veya üslerimize yapacağı herhangi bir saldırı yıkıcı bir yanıtla karşılanacaktır" dedi. Shea konuşmasında ayrıca "İran’ın tesislerini hedef almak, ülkenin nükleer kapasitesini baltalamayı amaçlıyordu." sözlerine yer verdi.

İran: "Netanyahu ABD’yi savaşa sürüklüyor"
İran’ın BM Daimi Temsilcisi Amir Saeid İravani, "Netanyahu, bir kez daha ABD’yi yüksek maliyetli bir savaşa sürüklemeyi başardı" diyerek Washington’u eleştirdi. İran, nükleer tesislere yapılan saldırıların ardından BM Şartı uyarınca meşru müdafaa hakkını kullanacağını ilan etti.

IAEA’dan net uyarı: Denetim yapılamıyor, stok kritik seviyede
IAEA Genel Direktörü Rafael Grossi, For dow tesisinde derin hasar oluştuğunu, İsfahan’da uranyum dönüşüm binalarının hedef alındığını, Natanz’da ise zenginleştirilmiş malzeme depolanan tünel girişlerinin vurulduğunu açıkladı. İran’da halen %60 oranında zenginleştirilmiş yaklaşık 400 kg uranyum stoku bulunduğu ve bu stokun denetimsiz olduğu vurgulandı. Grossi, "Üç İran nükleer tesisine düzenlenen saldırıların ardından radyasyon seviyelerinde artış olmadı. Şu anda tesisteki yeraltı hasarını değerlendirecek konumda olan kimse yok." dedi.

Rusya: "ABD, Pandora’nın kutusunu açtı"
Rusya'nın BM Büyükelçisi Vasily Nebenzya, ABD’nin saldırılarını "provokatif, sorumsuz ve uluslararası hukuka aykırı" olarak tanımladı ve saldırıları kınadı. Nebenzya, Çin ve Pakistan’la birlikte Güvenlik Konseyi’ne "derhal ateşkes ve diplomasiye dönüş" çağrısı yapan karar tasarısı sunduklarını açıkladı. Büyükelçi Nebenzya, "İsrail’in İran'a yönelik devam eden saldırıları uluslararası hukukun açık bir ihlalidir." dedi.

Çin: "Nükleer felaketin eşiğindeyiz"
Çin Temsilcisi Fu Cong, sivillerin korunması ve tarafların "derhal ateşkes ilan etmesi" gerektiğini belirtti. İran’ın egemenliğine saygı duyulması çağrısı yapan Çin, İran nükleer sorununa barışçıl bir çözüm için hala umut olduğunu belirtti.

Avrupa’dan ortak çizgi: Müzakereye dönülmeli
Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya, saldırılara doğrudan katılmadıklarını belirtirken, İran’ın nükleer programına kalıcı çözüm için müzakerelerin yeniden başlatılması gerektiğini vurguladı. Üç ülke, IAEA’nın denetimlerine tam erişim sağlanması gerektiğinin altını çizdi.

İsrail: "ABD, dünyanın güvenliğini kurtardı"
İsrail Temsilcisi, ABD’nin saldırılarını "haklı ve gecikmiş" bir adım olarak tanımladı. İsrail, İran’ı "nükleer yıkım planlarını diplomatik tiyatroyla gizlemekle" suçladı. "Dünya nükleer bir İran’ı engellemek zorunda" ifadeleri dikkat çekti.

Orta Doğu ülkeleri: "Gerilim bölgeyi felakete sürüklüyor"
Irak, Kuveyt ve Körfez İşbirliği Konseyi ülkeleri, nükleer tesislerin hedef alınmasının bölgesel istikrarı tehdit ettiğini belirtti. Irak, hava sahasının ihlal edildiğini duyururken, Kuveyt ve diğer Arap ülkeleri saldırıların derhal durdurulmasını ve diplomasiye dönülmesini istedi.

Pakistan ve Cezayir: "Uluslararası hukuk çiğnendi"
Pakistan, ABD’nin saldırılarını "tehlikeli emsal" olarak nitelendirerek, İran’a destek verdi. Cezayir, nükleer tesislere yönelik saldırıların "uluslararası güvenliği sarsacak düzeyde" olduğunu vurguladı ve tüm taraflara "şartsız ateşkes" çağrısı yaptı.

Güvenlik Konseyi’nde yeni karar tasarısı gündemde
Çin, Rusya ve Pakistan’ın sunduğu yeni karar tasarısında, "derhal ve koşulsuz ateşkes sağlanması, nükleer tesislerin korunması ve IAEA denetimlerinin başlaması, tarafların uluslararası hukuka uyması, diplomatik müzakerelere dönüş" maddeleri öne çıkıyor.