Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YUCİTA) Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, coğrafi işaret tescilli ürünlerde denetim mekanizmasının eksik olduğunu ve bu alanda acil düzenlemelere ihtiyaç duyulduğunu söyledi. Tekelioğlu, coğrafi işaretlerin küresel ölçekte hızla büyüdüğünü vurgulayarak, dünya genelinde 300 milyar dolarlık satış değerine ulaştığını aktardı.Avrupa Birliği’nde coğrafi işaretli ürünlerin 100 milyar avroluk bir ekonomik değere sahip olduğunu belirten Tekelioğlu, özellikle gıda krizleri ve pandemi sonrası bu ürünlere ilginin daha da arttığını ifade etti.“Tescil hem üreticiyi hem tüketiciyi koruyor”
Coğrafi işaretli ürünlerin korunmasının zorunlu olduğunu dile getiren Tekelioğlu, tescilin hem tüketiciyi yönlendirdiğini hem de haksız rekabeti engellediğini söyledi. Ancak Türkiye’de denetime dair ciddi boşluklar bulunduğunu vurgulayan Tekelioğlu şöyle konuştu:“Yasa, tescil sahibinin haklarını belirtmiş ama görevlerini tanımlamamış. Bu nedenle tesciller alındıktan sonra sertifikalar sadece duvarlara asılıyor. Üreticinin özdenetimi önemli ama asıl kritik olan dış denetimdir. Avrupa'da bu süreç bağımsız ve akredite kuruluşlarca yürütülür. Türkiye’de ise 30 yıldır bir denetim yönetmeliği çıkarılamadı.”“1800 tescilden sadece 5-10’u AB standardında çalışıyor”
Türkiye’de tescilli ürün sayısının hızla arttığını ancak kalite ve katma değer yaratma konusunda geri kalındığını söyleyen Tekelioğlu, tescillerin büyük kısmının etkin şekilde korunamadığını belirtti:“Türkiye’de 1800 tescilden ancak 5-10 tanesi AB’deki örnekler gibi uygulanıyor. Kaliteli ürünlerimiz var ve bunları korumamız lazım. Yönetişimle ilgili yasal boşluklar acilen giderilmeli.”“Coğrafi İşaretler Enstitüsü kurulmalı”
Coğrafi işaretlerin Türkiye için büyük bir ekonomik potansiyel taşıdığına dikkat çeken YUCİTA Başkanı, sürecin sağlıklı işlemesi için bağımsız bir yapının şart olduğunu söyledi:“Coğrafi işaretler iyi bir sistemle Türkiye’yi ayağa kaldıracak potansiyele sahip. Dünyada bizim kadar geniş ürün çeşitliliği olan ülke yok. Bu nedenle sağlıklı bir denetim sistemi kurulmalı ve bu alan için müstakil bir Coğrafi İşaretler Enstitüsü oluşturulmalı.”